نزدیک به یک سال گذشته، محمود عباس ابتکاری را در راستای عضویت فلسطین در سازمان ملل متحد طرح نمود...
تاریخ انتشارچهارشنبه ۲۲ آذر ۱۳۹۱ - ۲۱:۵۴
۰
کد مطلب : ۱۰۴۱۷
پیش از طرح این ابتکار، روشن بود که با وتوی آمریکا در شورای امنیت، این ایده راه به سرمنزل مقصود نخواهد برد؛ از این روی، این ابتکار مورد توجه و حمایت دیگر حامیان تشکیلات خودگردان نیز قرار نگرفت.
پس از آگاهی از شکست در پیشبرد این ابتکار، محمود عباس طرحی مبنی بر شناخت فلسطین به عنوان یک دولت ناظر غیر عضو را در مجمع عمومی طرح نمود؛ ابتکاری که بدون نیاز به رأی مثبت اعضای شورای امنیت و صرفا با رأی مثبت اکثریت اعضای مجمع عمومی، می‌توانست به نتیجه برسد.
در تاریخ ۲۹ نوامبر این درخواست از سوی محمود عباس در مجمع عمومی طرح شد و با ۱۳۸ رأی موافق و ۹ رأی مخالف و ۴۱ رأی ممتنع به تصویب این رکن مهم ملل متحد رسید.
صرف‌نظر از جزییات این درخواست و بررسی اظهارات رأی دهندگان مثبت و منفی و ممتنع به این درخواست، در این مختصر به بررسی برخی آثار حقوقی این تصمیم مجمع عمومی از نگاه حقوق بین‌الملل می‌پردازیم.
مهمترین نکته مورد توجه در این مصوبه مجمع عمومی، شناسایی فلسطین با نام یک «دولت» در عرصه بین‌المللی است. درواقع در نظام حقوق بین‌الملل، مفهوم دولت خود در بردارنده آثار مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد و از این روی، ادامه نام «ناظر غیر عضو» در اینجا مورد توجه نیست.
خلاصه این که اهم اثرات حقوقی شناسایی فلسطین به عنوان یک دولت در عرصه جهانی، عبارت است از:
۱ ـ الحاق به معاهدات بین‌المللی و بهره‌گیری بیشتر از مفاد این معاهدات (با تکیه بر معاهدات حقوق بشری).
با عنایت به تغییر وضعیت تشکیلات خودگردان به یک دولت، این دولت نوظهور در عرصه جهانی، می‌تواند برای پیوستن به معاهدات بین‌المللی مهم، به ویژه معاهدات بین‌المللی حقوق بشر اقدام کند. عضویت در این چنین معاهداتی، مسئولیت‌هایی را برای فلسطین در پی خواهد داشت، لیکن این امکان را برای فلسطین پدید خواهد آورد که نسبت به گزارش موارد نقض حقوق بشر از سوی اسراییل، به ویژه در مواردی نظیر شکنجه در نشست‌های متعدد حقوق بشری خصوصا در کمیته حقوق بشر ملل متحد به عنوان یک دولت اقدام کرده و منتظر واکنش سازمان‌ها و نهادهای بین‌المللی در این باره باشد.
۲ ـ بهره‌گیری از مکانیزم‌های الزام کننده حقوقی بین‌المللی (از طریق عضویت در دیوان بین‌المللی دادگستری و دیوان بین‌المللی کیفری).
الف) با شناسایی فلسطین به عنوان یک دولت، این دولت می‌تواند درخواست عضویت در دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) به عنوان رکن اصلی قضایی ملل متحد را طرح نماید. (به موجب بند ۱ ماده ۳۴ اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری، تنها دولت‌ها می‌توانند به عضویت این دیوان درآیند).
ذکر این مهم لازم است، بر پایه مفاد منشور ملل متحد، هر دولتی که به عضویت سازمان ملل متحد درمی‌آید، خودکار عضو دیوان بین‌المللی دادگستری نیز می‌شود، ولی برای دولت‌های غیر عضو ملل متحد بر پایه بند ۱ ماده ۳۵ اساسنامه دیوان بین‌المللی دادگستری، با پذیرش اساسنامه دیوان، عضویت در دیوان و به دنبال آن، اهلیت برای رجوع به دیوان حاصل می‌گردد.
دیوان بین‌المللی دادگستری صلاحیت رسیدگی به دعاوی میان دولت‌های گوناگون در عرصه جهانی را داراست. با عضویت فلسطین در این دیوان، حق طرح دعوا در آن برای این دولت ایجاد خواهد شد.
ب) با شناسایی فلسطین به عنوان یک دولت، این دولت همچنین می‌تواند درخواست عضویت در دیوان بین‌المللی کیفری (ICC) به عنوان مهمترین مکانیزم قضایی کیفری در عرصه بین‌المللی را طرح نماید.
دیوان بین‌المللی کیفری، صلاحیت تعقیب جرایم بین‌المللی (نسل‌کشی، جنایت علیه بشریت، جنایت جنگی و جنایت تجاوز) مرتکبه به دست افراد را داراست.
دولت فلسطین پس از عضویت در این دیوان، این امکان را خواهد داشت تا نسبت به اعمال مرتکبه (توسط افرادی که عضو جمعیت اشغالگر فلسطین شناحته می‌شوند) که وصف جرم بین‌المللی را داشته باشد، از این دیوان درخواست تعقیب کند.
برای نمونه، در مواردی چون ساخت دیوار حائل، بر پایه نظر بسیاری از کار‌شناسان حقوق بین‌الملل و حتی اذعان دیوان بین‌المللی دادگستری در رأی خود در این زمینه، موارد روشنی از جرم جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت رخ داده که پس از عضویت دولت فلسطین در این دیوان، می‌تواند از سوی فلسطین مورد پیگرد قرار گیرد.
این در حالی است که درخواست تشکیلات خودگردان فلسطین در سال ۲۰۰۹ از این دیوان مبنی بر تعقیب جنایات جنگی برخی از سران اسراییل به دلیل نبود عنصر دولت بودن این تشکیلات از سوی دیوان پیگیری نشد. با الحاق دولت فلسطینی به اساسنامه دیوان امکان پیگرد این موارد میسر خواهد شد.
۳ ـ عضویت در سازمان‌های تخصصی ملل متحد
سازمان‌های نوزده‌گانه وابسته به ملل متحد، امروزه در عرصه بین‌المللی فعالیت‌های متنوع و گسترده‌ای را دنبال می‌کنند.
با تبدیل وضعیت فلسطین به دولت، این دولت می‌تواند نقش پررنگ‌تری در سازمان‌های تابعه ملل متحد داشته باشد و از ظرفیت این سازمان‌ها بهره گیرد. عضویت در این سازمان‌ها به عنوان یک دولت و حضور پررنگ‌تر در مباحث و نشست‌های به ویژه حقوق بشری، این فرصت را در اختیار فلسطین خواهد گذاشت که از ظرفیت خود در نمایان ساختن بیش از پیش کارهای خلاف حقوق بشر رژیم اسراییل نظیر شکنجه و تقاضای صدور قطعنامه در این باره بهره‌برداری کند.
۴ ـ گامی آغازین در راه عضویت کامل در سازمان ملل متحد
هرچند بر پایه ماده ۴ منشور ملل متحد، عضویت در ملل متحد بسته به نظر مثبت شورای امنیت بوده و عضویت، تنها پس از توصیه شورای امنیت به مجمع عمومی در این مجمع به رأی گذارده خواهد شد و با عنایت به وتوی حتمی این درخواست از سوی آمریکا، عملا در حال حاضر امکان عضویت فلسطین در سازمان ملل متحد نیست، ولی شناسایی فلسطین به عنوان یک دولت توسط ۱۳۸ کشور عضو ملل متحد، می‌تواند به عنوان نقطه آغازی در راه تلاش فلسطین برای به دست آوردن این عضویت شناخته شود.
بهره‌گیری از این امکانات حقوقی ایجاد شده برای دولت فلسطین، بسته به فعالیت گسترده و پیگیر این نهاد در موضوعات مطروحه است؛ فعالیتی که می‌تواند در اثبات حقانیت ملت مظلوم فلسطین در میدان جهانی و احقاق بخشی از حقوق ایشان وافی به مقصود باشد.
محمد محسن مسجدی
منبع : تابناک
آخرین عناوین
