حسنين هيكل در مصاحبه‌اي با الجزيره عنوان كرده است كه در رويدادهاي اخير مصر كه از ديدگاه وي نقطه بحراني مهمي در روند تحولات اين كشور است؛ عربستان كشوري است كه مي‌كوشد تا با به شكست كشاندن انقلاب و تشديد تنش و بي‌ثباتي، پيامي محافظه‌كارانه به ملت‌هاي عرب داراي حكومت‌هاي اقتدارگراي پادشاهي بفرستد...
تاریخ انتشارسه شنبه ۲۱ آذر ۱۳۹۱ - ۲۲:۳۹
۰
کد مطلب : ۱۰۳۳۶
رفتار فوق، معرف نوعي ديپلماسي است كه به لحاظ اصولي محافظه كارانه ولي به لحاظ تاكتيك شديدا تهاجمي است.مروري به رفتار و جهت سياست خارجي عربستان نشان مي‌دهد كه اين كشور رفتاري تهاجمي و مداخله‌جويانه در راستاي اهداف و ملاحظات محافظه گرايانه خود دارد.علاوه بر ديپلماسي رياض در مواجهه با انقلاب‌هاي عربي دو سال گذشته،تلاش اين كشور در سوريه براي برانداختن نظام اسد اگرچه رويكردي تهاجمي و تغيرطلبانه دارد، ولي در متن خود حاوي جهتي عميقا محافظه كارانه و معطوف به به قدرت رساندن گرايش‌هاي سلفي و تندرو سني است.
مصداق مشخص‌تر و كلان اين رويكرد را مي‌توان در حمايت سه دهه‌اي سعودي‌ها از گرايش‌هاي سلفي در اقصا نقاط جهان مشاهده كرد. در ديپلماسي جهاني رياض،سلفي‌گري به عنوان پيش‌قراول و نيرويي عمل مي‌كند كه نتيجه آن ايجاد هسته‌هاي بنيادگرايان تندرو در سرتاسر جهان اسلام از اندونزي و فيليپين تا تونس و مراكش و قلب آفريقاست.ايجاد هسته‌هاي سلفي در ميان اقليت‌هاي اسلامي در كشورهاي غيراسلامي نيز باز با همين هدف، همواره در دستور كار سعودي‌ها بوده و هست.
سياست خارجي رياض تا قبل از انقلاب اسلامي ايران، داراي جهت‌گيري محافظه‌كارانه يك رژيم پادشاهي تيپك بود. رويداد انقلاب اسلامي و آثار منطقه‌اي آن كه اين محافظه كاري را تهديد مي‌كرد باعث شد تا پادشاهي سعودي تاكتيك‌هاي انفعالي خود را در سطح منطقه‌اي كنار گذاشته و رفتاري تهاجمي به خود بگيرد.همراهي آمريكايي‌ها و تلاقي منافع اين دو كشور در حمايت از گرايش‌هاي سلفي و جهادي در افغانستان در دهه ۸۰ باعث شد تا رياض بر بعد تهاجمي خود افزوده و سويه‌اي بين‌المللي به آن بدهد. اين سياست رياض نتايج سياست خارجي مشخص‌تر خود را در دهه ۹۰ آشكار كرد و باعث شكل‌گيري گروه‌هايي شد كه تضاد و مخالفت اصلي خود را با غرب و آمريكا تعريف مي‌كردند.در پي رشد و تقويت اين پديده؛ نوعي تعارض ميان آمريكا و عربستان درخصوص حمايت رياض از سلفي‌گري و گرايش‌هاي افراطي سني شكل گرفت.
اوج اين تعارض را مي‌توان در مقطع پس از ۱۱ سپتامبر ديد كه روابط دو كشور به سردي گراييد سعودي‌ها كه احساس مي‌كردند در روند جديد در خطر قرار گرفته اند به رفتارهاي مخرب در كشورهايي چون عراق پس از صدام روي آوردند. به واسطه اين ويژگي‌هاي محافظه‌كارانه و تهاجمي در سياست خارجي و تلاقي آن با جامعه‌اي بسته و اسير مناسبات قبيلگي و سلفي؛ عربستان هيچ گاه كشوري داراي پرستيژ جهاني نبوده است.همواره يكي از نقدها به سياست خارجي آمريكا در خاورميانه همسويي با عربستان و تحمل سياست‌هاي اين كشور در حوزه حمايت از گرايش‌هاي سلفي و تقويت از حكومت‌هاي استبدادي در خاورميانه بوده است.دليل اين همسويي به واسطه آن است كه سعودي‌ها به موازات سياست‌هاي محافظه كارانه و تهاجمي خود،در موضوعاتي چون مقوله تامين انرژي و نيز همراهي با نقش آفريني آمريكايي‌ها در نظم منطقه‌اي، يك ائتلاف موثر
با غرب شكل داده‌اند. خريد‌هاي نظامي،سرمايه‌گذاري‌هاي كلان در اقتصادهاي غربي و... نيز به عنوان مكمل اين جهت‌گيري ائتلافي عمل مي‌كند.به اين واسطه آمريكا و غرب ترجيح مي‌دهد در برخي حوزه‌ها تعارض خود با حاكمان سعودي را حاشيه‌اي كرده و جهت گيري واپس گراي آن را نديد بگيرد. چندي پيش نخست‌وزير انگلستان در سفري به كشورامارات و عربستان كه به منظور فروش سلاح طراحي شده بود، عنوان كرد كه غرب در موضوعاتي چون حقوق بشر و رعايت آن در پادشاهي‌هاي عرب بايد«تفاوت‌هاي فرهنگي» را در نظر بگيرد. از سوي ديگر اين چشم بر هم گذاشتن را مي‌توان در حاشيه‌اي كردن رويدادهاي بحرين مشاهده كرد كه غرب ترجيح مي‌دهد آن را از جنس تحولات ديگر كشورهاي عرب نداند.به هر صورت ديپلماسي محافظه‌كار اما تهاجمي عربستان، اين روزها همچنان نقش بي‌ثبات كننده خود را در كشورهايي چون پاكستان،افغانستان،عراق،سوريه، لبنان،مصر و نهايتا ليبي و تونس ايفا مي‌كند.در برخي از اين كشورها(سوريه و لبنان) همسويي غرب و رياض آشكار است.در ديگر كشورها بعد مستقل‌تر سياست سعودي‌ها آشكار مي‌شود كه در پي بركشيدن ائتلاف نيروهاي بنيادگراي خشونت‌طلبي است كه نان خود را در بي‌ثباتي و ناامن‌سازي كشورهاي دستخوش دگرگوني مي‌جويد.
حجت كاظمي
منبع : تهران امروز
آخرین عناوین
