فقر؛ سایه ای تاریک بر چهره شهر

 طبق اعلامیه جهانی حقوق بشر، دسترسی به خوراک، پوشاک، مسکن و خدمات درمانی و اجتماعی کافی جزو حقوق اولیه و اساسی همه انسان هاست. حال آنکه در کشور ما مظاهر فقر و وجود فاصله های فاحش و آشکار طبقاتی، نشان از  نداشتن دسترسی بسیاری از مردم به حقوق طبیعی و اولیه خویش است. نمود این محرومیت را در شهرها به وضوح می توان مشاهده کرد.

چکیده آثار بینوایی و فقر را می شود در نقاط بسیاری دید: مردی و زنی با صورتی سیه چرده و کالبدی آلوده به چرک های درد و افیون که شبانگاه کنج دیوار یا زیر پل به خواب ابدی فرو رفته. دخترک و پسرکی که کافی است مشامی تیز داشته باشی تا بوی شیر را از دهان کودکانه شان حس کنی. فقر، شبیه مردی و زنی است که نان شب را با التماس به این و آن به خانه می برند یا از جنس پیرزن و پیرمردی است که با صورت چروک خورده، کنار خیابان لیف و دستمال و سنجاق و چسب زخم می فروشد.

25 مهر، روز جهانی ریشه کنی فقر، حتی در قالب یک عنوان هم روز مبارکی است؛ شاید حتی دلخوشی به همین نام بتواند شیاری از ده ها چروک صورت پیرزن و پیرمرد دستفروش را التیام بخشد. اما این کافی نیست؛ چروک های دل فقرا و بینوایان، زخمی نیست که به چنین مرهمی، بهبود یابد.

مبارزه با فقر از سفارشات مکرر مولای متقیان علی(ع) است. ایشان ورود فقر به خانه را به مثابه خروج دین از در دیگر دانسته و بر رسیدگی جامعه اسلامی به محرومان به شدت تاکید داشته اند. این در حالی است که به رغم ظاهر متمدن شهرها، فقر و آثارش در این محیط داری نمودی بسیار ناخوشایند است: تکدی گری و تاثیرات زیانبارش، دستفروشی و مشکلاتش، کارتن خواب ها، بافت های فرسوده و ... همگی مظاهری از فقر و محرومیت در شهرها به شمار می روند. معضلاتی که عوارض ناشی از آن دامنگیر تمامی شهروندان است.

کارنامه شهرداری کرج در جمع آوری متکدیان

طبق آمار، شهرداری کرج در سال 95 تعداد یک هزار و 702 نفر متکدی را از سطح شهر جمع آوری کرده که 961 نفر از این افراد اتباع خارجی و بیش از 200 نفر خانم بوده اند. در شش ماه نخست امسال نیز 781 نفر متکدی جمع آوری شده که 318 نفر آنها را کودکان تشکیل می دهند.

همچنین در سال جاری 52 مورد طرح ضربتی رفع سد معبر در کرج اجرا شده است که شاید محصول این اقدامات باید بسی بهتر از آنچه امروزه شاهد هستیم، باشد. اما مسئله فوق به دلیل پوسته سنگین فقری که بر زندگی این افراد سایه انداخته، پیوسته برقرار و پابرجاست. این در حالی است که تکدی گری در قانون جرم محسوب می شود و دستفروشی نیز از مصادیق تخلف و ایجاد اخلال در نظام اقتصادی و تجاری است.

وظیفه شهرداری جمع آوری و تحویل دستفروشان و متکدیان

مدیر کل پیشگیری و رفع تخلفات شهری کرج، با اشاره به اینکه وظیفه شهرداری تنها جمع آوری و تحویل دستفروشان و متکدیان است، انجام باقی اقدامات را از وظایف ارگان های تعیین شده در قانون دانست که در رأس آن فرمانداری قرار دارد.

حشمت عزیزی، همچنین اختصاص مکان مناسب برای جمع آوری متخلفان شهری را از وظایف شهرداری می داند که این امر باید در کارگروهی به ریاست فرمانداری پیگیری شود.

بهزیستی، مسئولیت پذیرش کودکان را به عهده دارد. نیروی انتظامی موظف است متکدیان و دستفروشان غیر ایرانی و بدون مجوز که بخش زیادی از این قشر را تشکیل می دهند، از کشور خارج کند. دانشگاه علوم پزشکی مسئولیت دارد معتادان و بیماران را درمان کند. دادگستری باید مصادیق جرم را بررسی نماید. کمیته امداد ساماندهی به امور مالی آنان را به عهده دارد و ... حال آنکه اگر همه این بخش ها و دستگاه ها تاکنون به وظایف خویش عمل می کردند، مظاهر فقر چنین نمود آشکاری در جامعه نداشت و آسیب های مذکور به مرز بحران نمی رسید.

شاهد هستیم در آستانه اعیاد به ویژه نوروز، تعداد متکدیان و دستفروشان به شکل حیرت انگیزی افزایش می یابد. اغلب در چنین روزهایی، طرح های ضربتی اجرا می شوند که در پی آن شهروندان مدتی بسیار محدود، به طور معمول سیزده روز عید، از عوارض این معضل اجتماعی در امان می مانند. اما آنچه در طول سال رخ می دهد جمع آوری و سپس آزاد کردن متخلفان در مدتی کمتر از یک روز توسط شهرداری است و علت آن به نبود محل اسکان و ساماندهی این افراد باز می گردد.

لزوم هماهنگی ارگان ها

از مدیر کل پیشگیری و رفع تخلفات شهری پرسیدیم که چگونه در روزهای عید امکان جمع آوری متکدیان و دستفروشان و معتادان از سطح شهر فراهم می شود اما این روند در طول سال قابل اجرا نیست؟! پاسخ وی در این خصوص حکایت از هماهنگی ارگان ها در مدتی محدود دارد که نشان می دهد اگر به راستی دستگاه ها با یکدیگر هماهنگ شوند، امکان دستیابی به شهر بدون گدا و کارتن خواب، میسر است.

حشمتی عنوان می کند: "در نوروز گذشته پس از اجرای طرح ضربتی جمع آوری، افراد در کمپی که با آن قرارداد بسته شده بود، نگهداری شدند. باقی افراد نیز بخاطر جو ناامنی که برایشان به وجود آمده بود، وارد محیط شهر نمی شدند."

البته نمی توان با پاک کردن صورت مسئله، موضوع اصلی که فقر و محرومیت است را نادیده گرفت.

فرماندار کرج در پاسخ به این پرسش که چرا فرمانداری پیگیر موضوع نیست، بیان داشت: "جلساتی در این خصوص برگزار شده که مصوباتی نیز داشته است."

علی قنبرزمانی افزود: "مقرر شد شهرداری کرج با تهیه و تقدیم لایحه اختصاص زمین به منظور ایجاد مجتمع اردوگاهی به شورای اسلامی شهر، گام اصلی و  اساسی را در این خصوص بردارد. تعیین و امضای حکم مسئول مجتمع به عهده فرمانداری بوده و تامین نیرو و تجهیز محل از سوی شهرداری انجام خواهد گرفت."

به گفته وی، "اختصاص شعبه ویژه رسیدگی به مواد 712 و 713 قانون اساسی جمهوری اسلامی که مواد مربوط به جرم تلقی شدن تکدی گری و استفاده از کودکان برای این امر می باشد، از مصوبات دیگر جلسه بوده است."

طرح ضربتی جمع آوری متکدیان اجرا می شود

طبق گفته فرماندار کرج، "با توجه به اینکه هم اکنون اردوگاه ماده 16 ویژه اسکان معتادان در ایران کوچک تنها یکصد نفر ظرفیت دارد، ایجاد اردوگاهی دیگر به این منظور به شهرداری کرج واگذار شده است تا از این طریق بتوان امنیت و آرامش بیشتری در چهره شهر ایجاد کرد."

از قنبرزمانی؛ پرسیدیم آیا مهلتی نیز برای اجرای مصوبات تعیین شده است؟ وی پاسخ داد: "از اول آبان ماه فعالیت ها آغاز می شود. همچنین مقرر است طبق مصوبات جلسه، طرح ضربتی جمع آوری متکدیان و سد معبر با همکاری نیروی انتظامی و امداد با در اختیار داشتن دو دستگاه خودروی ون یا مینی بوس، اواخر مهرماه انجام پذیرد."

با این حال فرار وی از پاسخ به این پرسش که تاکنون چند جلسه از کارگروه تشکیل شده؟ نشان از شکل گیری تازه جلسات دارد. اتفاقی که به نظر می رسد با جدیت شهردار جدید کرج در پرداختن به امور خدمات شهری و مقابله با سد معبر و تخلفات شهری، بیش از گذشته پیگیری شده است.

اصغر نصیری، شهرداری با عزم جدی

دکتر اصغر نصیری؛ شهردار کرج در جلسه ای که با معاون و مسئولان خدمات شهری برگزار کرد، یکی از زشت ترین مظاهر شهری را وجود دستفروشان، سد معبر، متکدیان و آسیب هایی از این دست خواند و تصریح کرد: جامعه شهری کرج با وجود چنین آسیب هایی به هیچ وجه شایسته ساکنان آن نیست.

به طور قطع نظر شهردار بر حذف صورت مسئله استوار نیست، بلکه آنچه باید از چهره شهر برچیده شود صورت فقر و محرومیت است که جز با همکاری بخش ها و دستگاه ها میسر نخواهد شد. رسیدگی مناسب بخش هایی چون کمیته امداد و اداره کار و رفاه اجتماعی، دانشگاه علوم پزشکی و بهزیستی گره گشای بسیاری از دغدغه ها و مشکلات موجود است. نیروی انتظامی، بخش جدایی ناپذیر اقدامات شهرداری است و بدون همکاری این ارگان، هیچ اقدامی موفق نخواهد بود.

دادگستری باید بتواند جرم بودن موضوع تکدی گری و وادار کردن کودکان به گدایی را به صورت شفاف به مجرمان تفهیم کند تا بازداری از وقوع جرم با کیفیت بهتر و مناسب تری رخ دهد. شهردای نیز موظف است مسئولیت های خویش در این خصوص را در کمترین مدت و بهترین کیفیت به اجرا در آورد تا محصول همه این اقدامات شکل گیری شهری زیبا در ظاهر و باطن باشد؛ نه اینکه ظاهر شهر با چهره ای مفتون کننده و زیبا دارای تعارضات و محرومیت هایی آشکار در عمق و گوشه های پنهان باشد.